Laveren tussen de papieren werkelijkheid en de menselijke maat

Steeds meer gemeenten betrekken hun omgeving actief bij plannen en projecten. Dat is een mooie ontwikkeling. Tegelijkertijd ervaren betrokkenen nog geregeld dat de plannen en ideeën vanuit de gemeente niet aansluiten bij de behoeften die er leven. Daar valt dus winst te behalen. Niet door méér participatie te organiseren, maar door ándere participatie te organiseren die aansluit bij de doelgroep. Door eerder het gesprek aan te gaan, door het kleinschaliger aan te pakken, door als projectteam écht nieuwsgierig te zijn naar de plek, de mensen en hun beweegredenen.

In Arnhem weigerde een aannemer een klus omdat hij geen parkeergeld wilde betalen voor zijn bus nabij het centrum. Niet het plan, maar iets eenvoudigs als parkeergemak bepaalde zijn keuze. Het parkeerbeleid zorgt ervoor dat minder mensen parkeren nabij het centrum maar creëert ook een uitdaging: hoe komen bewoners nog makkelijk aan een aannemer? Zulke voorbeelden illustreren dat beleid pas werkt als je weet hoe mensen keuzes maken – en waarom.

Vertrouwen begint met contact

Volgens De Voogd en Cuperus (2022) staat het vertrouwen in instituties onder druk. Juist daarom is het belangrijk dat overheden investeren in echte verbinding met de omgeving. Er wordt gezocht naar betere vormen van samenspel met bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden. Toch merken Martine Smit en Lieke van der Wijk als omgevingsmanagers bij Procap, dat het effect daarvan sterk afhangt van het moment waarop en hoe je het gesprek voert. Want hoe eerder je de ander spreekt, hoe beter je kunt afstemmen. Niet alleen over de inhoud van een plan, maar vooral over de manier waarop je het gesprek voert. Wat speelt er lokaal en hoe kunnen mensen betrokken worden op een manier die bij hén past? Waardevolle informatie die je helpt om maatwerk te leveren.

Van ‘zenden’ en ‘luisteren’ naar begrijpen en toepassen

Neem het voorbeeld van een gebiedsvisie voor drie bedrijventerreinen. De gemeente wil graag informatie delen met de ondernemers. Hoe was nog de vraag. Bij zo’n opdracht willen Martine en Lieke goed aansluiten op wat er leeft bij de ondernemers in het gebied. Ze zijn gestart met gesprekken met afgevaardigden, gericht op uitwisseling van perspectieven. Wat betekent deze ontwikkeling voor jou? Waar zitten je zorgen, waar zie je kansen? Ondernemers bleken vooral bezig te zijn met het hier en nu en hadden eerder vragen over bereikbaarheid, parkeren en investeringszekerheid. Waarbij de gemeente het voornamelijk wilt hebben over de verre toekomst.  

“Los van het begrijpen en praten over onderwerpen die relevant zijn voor de omgeving, moet er ook echt iets gebeuren. Laat vooral zien aan de omgeving wat je met de input doet” zegt Lieke. “Zo voorkom je dat mensen gedurende het lange proces afhaken omdat ze al zo vaak input hebben gegeven en er geen resultaat van zien”. Zo’n aanpak kost misschien iets meer tijd, maar levert betere inzichten en meer betrokkenheid op.

Kleine stappen, groot effect

Aansluiten bij de kracht in de wijk, bij bewoners die iets willen betekenen voor hun buurt is essentieel voor duurzame veranderingen. Martine heeft de afgelopen jaren in Nieuwegein gezien dat investeren in ‘echt’ contact met bewoners tijd kost maar het wel voor beweging zorgt. De Muntenbuurt in Nieuwegein is hier een voorbeeld van. In eerste instantie was er  weinig belangstelling voor een wijkaanpak, herinnert ze zich. “Op de eerste ontmoetingen kwam bijna niemand af.” Maar toen het projectteam zich zichtbaar en betrouwbaar opstelde, groeide het vertrouwen. De buurtkamer die is opgezet blijkt een waardevolle plek. De initiatieven van bewoners worden opgepakt en meer bewoners raken betrokken bij hun buurt. Martine: “Door te investeren in relaties en aan te sluiten bij bestaande energie, ontstaat echte beweging”.

Dichter bij de praktijk

Je werkt in en voor je omgeving. Voor mensen met hun eigen ideeën, logica en wensen. Wil je dat je plannen landen? Zoek dan de aansluiting op hún werkelijkheid. Niet door harder te trekken aan de opgave, maar door vaker naar buiten te gaan, eerder het gesprek aan te gaan, en open te staan voor wat er leeft. In het Hamerkwartier in Amsterdam bijvoorbeeld delen de gebiedsmakelaar en de gemeentelijke omgevingsmanager een werkplek in het gebied. Ondernemers weten de plek goed te vinden en zo wordt de afstand tussen plannen en praktijk kleiner.

Tot slot

Participatie werkt beter als je het niet ziet als een stap in het proces, maar als onderdeel van je manier van werken. Ga als projectteam nieuwsgierig op pad, vraag wat mensen beweegt, wat hen raakt en waar ze energie van krijgen. Zoek met elkaar naar creatieve oplossingen. Daar ligt de maatschappelijke meerwaarde.